Urodzony 13 marca 1958 roku. Syn Stanisława i Aleksandry. Profesor nauk historycznych. Wykładowca Instytutu Nauk Historycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, długoletni pracownik Instytutu Pamięci Narodowej, wychowawca, nauczyciel akademicki, publicysta, działacz społeczno-katolicki i polityczny. Żonaty, ojciec trójki dzieci, dziadek trzynaściorga wnucząt.

Prof. dr hab. Jan Żaryn specjalizuje się w dziejach najnowszych Polski, a szczególnie zajmuje się historią polityczną: Kościoła katolickiego w XX wieku, dziejami obozu narodowego i chadeckiego, podziemiem niepodległościowym po wojnie, polityczną emigracją po 1945 roku, oraz stosunkami polsko-żydowskimi w XX wieku (a szczególnie Polakami ratującymi Żydów w okresie II wojny światowej). 

Rodzina Jana Żaryna

Ojciec Jana Żaryna – Stanisław Żaryn (1913–1964), znany architekt, adiunkt Politechniki Warszawskiej, oficer WP ranny w II wojnie światowej (w 1939 roku), oficer AK i NSZ, uczestnik powstania warszawskiego (ps.”Bejm”), po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, jeden z najbliższych współpracowników prof. Jana Zachwatowicza. Twórca Komisji Badań Dawnej Warszawy. Patron jednej z warszawskich ulic na Mokotowie (zob. wikipedia).

   Matka Jana Żaryna – Aleksandra Jankowska-Żaryn (1916–2010), prawnik, wieloletni pracownik instytucji kultury w Polsce m.in. Muzeum Narodowego, Ministerstwa Kultury i Sztuki, członkini ICOMOS-u, tłumaczka z języka francuskiego i działaczka kultury.

Matka Jana Żaryna w 1944 roku była więźniem jednego z obozów pracy w Niemczech – uratowana została od śmierci dzięki interwencji kpt. Wilma Hosenfelda (tego samego, który uratował Władysława Szpilmana, znanego bardziej z filmu „Pianista”), którego placówka Abwehry znajdowała się po upadku powstania warszawskiego nieopodal Szelig.

Za ukrywanie w czasie II wojny światowej małżeństwa żydowskiego w majątku rodzinnym w podwarszawskich Szeligach, rodzice Jana Żaryna (Stanisław i Aleksandra) wraz z wujostwem (Jadwigą i Władysławem Olizarami), zostali odznaczeni medalem „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”.

   Rodzeństwo Jana Żaryna – Rodzice Jana Żaryna mieli piątkę dzieci. Rodzeństwo Jana Żaryna, to wspaniali i wykształceni ludzie. Maria – mieszkająca od lat 60-tych na emigracji, skończyła studia na Harvard w Bostonie z Architektury. Projektowała budynki i prowadziła wykłady oraz warsztaty z Architektury na dwóch uniwersytetach w Hong Kongu i w Halifax (Kanada). Hanna – ceniony lekarz warszawski. Szczepan – znany dziennikarz i b. pracownik TVP. Joanna – od lat 80-tych na emigracji, romanistka i italianistka (rodzinna poliglotka).

   Żona Jana Żaryna – Jan Żaryn jest szczęśliwym mężem Małgorzaty, która także jest historykiem specjalizującym się w czasach nowożytnych, nauczycielką i wychowawcą, autorką i współautorką publikacji historycznych oraz popularnych, była pracownikiem Muzeum Powstania Warszawskiego w jego pionierskim okresie, obecnie jest pracownikiem działu edukacyjnego Muzeum Historii Polski.

   Dzieci Jana Żaryna – Jan Żaryn jest szczęśliwym ojcem trójki dzieci. Córka Anna – ukończyła studia inżynierskie z zarządzania, żona Maćka i matka szóstki dzieci. Syn Stanisław – politolog, dziennikarz, b. pracownik portalu „Fronda” i „wpolityce.pl”, który zdążył już zasłynąć ciętymi artykułami, publicysta i felietonista, m.in. tyg. „Solidarność”, „W sieci Historii”. Obecnie rzecznik prasowy ministra koordynatora służb specjalnych Mariusza Kamińskiego. Mąż Martyny i ojciec piątki dzieci. Syn Krzysztof – ukończył studia licencjackie z socjologii, obecnie student ostatniego roku studiów magisterskich z dietetyki. Dietetyk i trener personalny z certyfikatem (www.warszawskidietetyk.pl), publicysta „W sieci Historii”, ojciec Miłosza.

Biografia Jana Żaryna

  Jan Żaryn od 6 roku życia był ministrantem w kościele św. Aleksandra w Warszawie, za czasów ś. p. ks. Bogusława Bijaka (znanego duszpasterza rolników indywidualnych, bliskiego znajomego ks. Jerzego Popiełuszki, oraz kapłana z „oaz” ks. Fr. Blachnickiego, przyjaciela domu rodziny Żarynów, który udzielił ślubu Janowi i Małgorzacie Żaryn), a następnie ks. Leona Firleja, wieloletniego proboszcza z podwarszawskich Michałowic, z którym ministranci podróżowali w okresie PRL na „tajne” wycieczki wakacyjne.

   Jan Żaryn w młodości był także, dzięki wychowaniu rodzinnemu, zafascynowany postacią kardynała Stefana Wyszyńskiego (co pozostało mu do dzisiaj).

Począwszy od pierwszej Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (1979, 1983 i 1987), Jan Żaryn udzielał się w służbie liturgicznej.

   Kariera naukowa Jana Żaryna była dość skomplikowana. Ukończył znane Liceum Ogólnokształcące im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie, w którym był lubiany – również przez nauczycieli (z prof. Barbarą Krydą, świetną polonistką, utrzymuje wraz z żoną Małgorzatą do dzisiaj żywy kontakt). Jan Żaryn napisał, jak twierdzi, niezłą pracę maturalną z historii o Bolesławie Zapomnianym, której fragmenty ukazały się w jednym z dodatków historycznych tygodników krajowych (jako 19-latek nie przykładał do tego debiutu większej wagi).
   Przed 1980 rokiem Jan Żaryn miał kontakty z opozycją, jako uczeń szkół pomaturalnych, słuchacz TKN, czy członek RMP w Warszawie, wciągnięty przez nauczyciela z policealnej szkoły, Andrzeja Kolasińskiego. 

   Studia historyczne rozpoczął w gorącym okresie końca lat 70-tych oraz „karnawału” „Solidarności” (1980–1981). Włączył się, wraz z innymi, w budowanie zrębów samorządu uczelnianego, przez wiele lat pozostając członkiem Zarządu Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Nie był nigdy członkiem NZS, ani innej organizacji, czy partii politycznej. Jednocześnie był aktywnym członkiem Koła Naukowego Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie m.in. w latach 1980–1981 wychodziło pismo pt. „Orzeł Biały” (dzięki operatywności kolegi ze studiów, a dzisiaj bliskiego znajomego Jana Żaryna, Andrzeja Wrońskiego).

   Po wprowadzeniu stanu wojennego, Jan Żaryn ponownie włączył się w nurt opozycji, m.in. przez kilka miesięcy prowadził wykłady z historii Polski dla uczniów liceów warszawskich (im. Batorego i Zamoyskiego), pisywał sporadycznie artykuły w prasie podziemnej pod ps. „Old”, a w późniejszym okresie wraz z żoną prowadził na zlecenie podziemia liczenie faktycznej frekwencji wyborczej w reżimowych wyborach do sejmu i rad narodowych.

W Wielki Piątek 1982 roku rodzina Żarynów miała rewizję w mieszkaniu, następnie „kocioł”, skąd wyprowadzono stos książek, podziemnych gazetek i ulotek. W trakcie demonstracji 10 listopada 1982 roku w Warszawie został aresztowany przez funkcjonariuszy ZOMO. Ostatecznie osadzony w Białołęce, pod sankcją prokuratorską, z której w trybie doraźnym groziła mu kara „od trzech lat pozbawienia wolności do kary śmierci włącznie” – jak ogłosił prokurator przy pierwszym przesłuchaniu. Dzięki żonie Małgorzacie, rodzinie, uczelni, rekomendacjom (m.in. prof. Aleksandra Gieysztora), świetnemu adwokatowi Czesławowi Jaworskiemu, wyszedł z więzienia, a następnie został wiosną 1983 r. uniewinniony przed Sądem Rejonowym w Warszawie. Z powyższych powodów Jan Żaryn otrzymał status pokrzywdzonego.

   Jan Żaryn wrócił na uczelnię otrzymując nadzór specjalnego kuratora. Władze uczelni zachowywały się wówczas wobec zagrożonych wyrzuceniem ze studiów, wspaniale – jak twierdzi Jan Żaryn.

W 1984 roku Jan Żaryn ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim (specjalności: archiwalna i pedagogiczna podczas studiów podyplomowych w 1985 roku).

W latach 1984–1990 był nauczycielem historii w liceach warszawskich (głównie w II LO im. S. Batorego). Jak twierdzi bardzo lubił kontakt z młodzieżą, do dziś spotyka się z dawnymi uczniami – szczególnie z wychowankami humanistycznej „klasy C”, której był wychowawcą. Wielu z uczniów Jana Żaryna zrobiło karierę, i – jak słyszy czasami w mediach – wspominają go z uśmiechem na twarzy.

W 1985 roku związał się wraz ze swoją żoną Małgorzatą, na stałe, ze środowiskiem Studium Kultury Chrześcijańskiej przy kościele św. Trójcy w Warszawie (proboszczem był ks. Dr Marek Kiliszek, obecnie mieszkający w Burakowie-Łomiankach). Ich mistrzynią była prof. dr hab. Anna Sucheni-Grabowska, historyk, działaczka „Solidarności”, twórczyni wielu dzieł i stowarzyszeń, głównie grupujących naukowców, nauczycieli i wychowawców.

W 1989 roku stał się współzałożycielem Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców (pełnił tam różne odpowiedzialne funkcje niemal do końca lat 90-tych; m.in. był wiceprezesem i prezesem oddziału warszawskiego).

W latach 90-tych był stypendystą, a w latach 1997-2006 pracownikiem naukowym Instytutu Historycznego Polskiej Akademii Nauk, na stanowiskach adiunkta, następnie docenta. Tamże doktoryzował się w 1997 roku i habilitował w 2004 roku na podstawie publikacji pt. „Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989)”.

Od grudnia 2000 roku Jan Żaryn jest pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej, i niewątpliwie jedną z twarzy tej instytucji. W latach 2006–2009 pełnił funkcję na stanowisku dyrektora Biura Edukacji Publicznej IPN, a w latach 2009–2010 – doradcy prezesa IPN ś.p. Janusza Kurtyki. Jako dyrektor BEP prowadził, nadzorował bądź zatwierdzał, a następnie kontrolował przebieg prac nad rozlicznymi projektami naukowymi, wystawienniczymi, edukacyjnymi oraz prowadził nadzór merytoryczny nad wydawnictwem centrali IPN i wszystkimi jego terenowymi odpowiednikami (w sumie kilkanaście Oddziałów i Delegatur). W tym czasie, jako stały uczestnik spotkań kierownictwa IPN, zdobył wiedzę na temat funkcjonowania instytucji, jej specyfiki i wewnętrznej różnorodności – od spraw prokuratorskich, przez śledcze, po archiwalne i badawczo-edukacyjne oraz wydawnicze. Należał w okresie prezesury ś.p. Janusza Kurtyki do ścisłego kierownictwa Instytutu Pamięci Narodowej, i jest z tego dumny (jak twierdzi Jan Żaryn jest mu dobrze z taką przeszłością).

Od 2003 roku jest wykładowcą Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego; m.in. pełnił funkcję kierownika katedry Historii Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku. Prowadzi zajęcia dydaktyczne z obszaru historii najnowszej Polski, a także seminarium magisterskie i doktorskie.

Do 2019 roku włącznie wypromował kilkudziesięciu magistrów historii oraz ponad 20 doktorów. Szczególnie ta ostatnia aktywność owocuje kolejnymi projektami, m.in.: cyklem artykułów doktorantów w różnych periodykach, czy też jednym z najważniejszych dzieł Profesora, powołaniem do życia i znalezieniem funduszów dla osobnej serii wydawniczej pt. „W służbie Niepodległej”, dla magistrów i doktorów wypromowanych w Instytucie Historycznym UKSW. Serię, w której ukazało się do tej pory ponad 20 pozycji książkowych, wydaje wydawnictwo UKSW (do 2013 r. przy ścisłej współpracy ze znaną i cenioną oficyną wydawniczą LTW, mieszczącą się w Łomiankach) (zob. wydawnictwo UKSW).
Aktywność społeczna Jana Żaryna wzrosła wraz z upadkiem PRL. 

Od początku lat 90-tych Jan Żaryn jest filistrem korporacji studenckiej „Arkonia”, a także od blisko roku członkiem ekskluzywnego stowarzyszenia katolickiego „Fides et Ratio”.

W latach 1995-1998 był redaktorem naczelnym pisma historyczno-kombatanckiego b. żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych pt. „Szaniec Chrobrego”.

   Od 1998 roku jest członkiem Towarzystwa Miłośników Historii, a także m.in. był członkiem komitetu redakcyjnego Biblioteki im. św. Jadwigi Królowej, powołanej przez Towarzystwo im. Stanisława ze Skarbimierza (TiSS).

   Jan Żaryn był lub jest także członkiem komitetów redakcyjnych (bądź rad, komitetów) pism naukowych, takich jak m.in. „Glaukopis”, „Pamięć i Sprawiedliwość”, czy „Historia Academica”, popularnonaukowych, jak „Biuletyn IPN”, „Biuletyn Informacyjny ŚZŻAK”, czy też serii wydawniczych, tj. np. „Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 1-4” (wyd. IPN).

   Od 1999 roku jest współtwórcą i sekretarzem Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, zaś od 2004 roku przewodniczącym Komisji Historycznej Komitetu i opiekunem jego zespołu archiwalnego (ponad 800 teczek z  relacjami znajdujących się jako depozyt Komitetu w Archiwum Akt Nowych). Komitet jest także inicjatorem budowy pomnika ku czci Polaków Ratujących Żydów na placu Grzybowskim w Warszawie, a także przygotowuje „ścieżkę edukacyjną” (w przyszłości muzeum) w dolnym kościele p.w. Wszystkich Świętych w Warszawie.

W latach 2000–2003 był, w pionierskim okresie tej inicjatywy, członkiem Rady Programowej Fundacji Episkopatu Polski „Dzieło Nowego Tysiąclecia”.

   W 2009 roku został powołany przez kardynała Kazimierza Nycza – arcybiskupa warszawskiego, w skład doradczego zespołu historyczno-teologicznego, wspierającego budowę Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie, a szczególnie Muzeum Jana Pawła II i Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski.

   W latach 2007–2010 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Historyków przy prezesie NBP ś.p. Sławomirze Skrzypku, której zadaniem było przedstawianie prezesowi do akceptacji propozycji serii monet kolekcjonerskich. Ponownie pełni tę funkcję od 2015 r.

Po katastrofie smoleńskiej aktywnie włączył się we wspieranie kandydatury Jarosława Kaczyńskiego na Prezydenta RP. We wrześniu 2010 roku, na bazie komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego, inicjował powstanie Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, którego jest Prezesem. Członkami SPjN są wybitni naukowcy, artyści i literaci o poglądach prawicowych, konserwatywno-chrześcijańskich. Stowarzyszenie prowadzi w całym kraju (a także dla emigracji) cykle wykładów, organizuje gry miejskie, uczestnicy w ważnych eventach historyczno-patriotycznych (m.in. 1 marca – w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych; 15 sierpnia – w dzień „Cudu nad Wisłą”).

  Jan Żaryn jest także koordynatorem i członkiem Rady Programowej Ruchu Społecznego im. ś.p. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Ponadto, jako członek Fundacji im. ś.p. Jacka Maziarskiego, od lat przewodzi jury nagrody Jego imienia.

Od 2011 roku Jan Żaryn jest także przewodniczącym Rady Programowej Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej.

W okresie prezydentury ś.p. Lecha Kaczyńskeigo, Jan Żaryn był uczestnikiem spotkań lucieńskich, organizowanych przez Kancelarię Prezydenta RP.

Jan Żaryn jest autorem i współautorem w sumie kilkunastu książek, w tym monografii, redaktorem bądź współredaktorem kilkunastu prac zbiorowych, a także autorem kilkudziesięciu artykułów naukowych oraz kilkuset artykułów popularnonaukowych i publicystycznych. Ostatnio m.in. wydał następujące książki: „Księga świadectw. Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy”, pod red. K. Madaja, J. Żurka i J. Żaryna, Warszawa 2003; „Kościół w PRL”, Warszawa 2004; „Wokół pogromu kieleckiego”, t. 1, Warszawa 2006; t. 2 Warszawa 2008 (współredaktor tomów i autor tekstu); „Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski”, Poznań 2006 (wstęp i opracowanie); „Taniec na linie nad przepaścią”. „Organizacja Polska na emigracji i jej łączność z Krajem (1945 – 1955)”, Warszawa 2011; „Niezłomni ludzie Kościoła”, Warszawa 2011 (redakcja i obszerny wstęp), Polska na poważnie, Warszawa 2013; Kościół, naród człowiek, czyli opowieść optymistyczna o Polakach XX wieku, Warszawa 2013; Polacy ratujących Żydów. Historie niezwykłe, Warszawa 2014 (wraz z T. Sudołem); Rok 1939. Od beztroski do tragedii, Warszawa 2019 (wraz z Małgorzatą Żaryn); Polska wobec Zagłady, Warszawa 2019 (wraz z Adamem Borowskim).

W ramach serii IPN „Patroni ulic” opublikował także w latach 2014 – 2015, broszury o Romanie Dmowskim, papieżu Janie Pawle II i Kardynale Stefanie Wyszyńskim.

Od 2013 r. prof. Jan Żaryn jest redaktorem naczelnym poczytnego miesięcznika historycznego „W sieci Historii”, redagowanego także przez jego małżonkę Małgorzatę, i przyjaciela Michała Karpowicza. Miesięcznik jest liderem na rynku w tej kategorii pism. Zespół redakcyjny prowadzi przemyślaną politykę historyczną na łamach tego pisma wydawanego przez Fratrię. Buduje nasz współczesny patriotyzm przybliżając dzieje I Rzeczpospolitej, wiek insurekcji i pracy u podstaw, walki zbrojnej i dyplomatycznej o Polskę Odrodzoną, a w końcu o jej ponowne zmartwychwstanie w czasie i po II wojnie światowej.

W ciągu wielu lat aktywności naukowej i popularyzatorskiej był zapraszany i brał udział w setkach konferencji oraz spotkań autorskich i historycznych organizowanych m.in. przez Kluby „Gazety Polskiej”, Uniwersytety III Wieku, władze samorządowe, muzea (np. Muzeum Powstania Warszawskiego), czy szkoły (np. w Ząbkach, czy w Legionowie i Łomiankach). Bywa częstym gościem w programach radiowych i telewizyjnych (z prof. Janem Żarynem przeprowadzono setki rozmów, wywiadów prasowych, w tym w bliskich mu pismach katolickich, bądź prawicowych (m.in. „W sieci”, wpolityce.pl, fronada.pl, niezależna.pl; KAI, „Gość Niedzielny”, „Idziemy”, „Gazeta Polska”, „Rzeczpospolita”, „Nasz Dziennik” i innych), a także rozmów radiowych (m.in. w Radio „Plus”, „Polskim Radio”, czy w „Radio Maryja”) i telewizyjnych (w TV Trwam i w TV Republika, a także w telewizji internetowej np. Moja Rodzina i inne). Prowadzi stały felieton w tygodniku „Niedziela” oraz niestały w tygodniku „W sieci” i na portalu www.wpolityce.pl i www. salon24.pl

Jan Żaryn w 1993 roku po raz pierwszy kandydował do parlamentu, do Sejmu RP z listy Zjednoczenia Polskiego – z rekomendacji ś.p. Wojciecha Ziembińskiego, z którym poznał się jeszcze w latach 80-tych. Ponownie kandydował z listy Prawa i Sprawiedliwości do senatu – w 2011 r.; w latach 2015 – 2019 był senatorem RP z listy PiS z okręgu nr 40.

Nagrody naukowe

   Jan Żaryn otrzymał nagrody naukowe, m.in. im. Jerzego Łojka, a także KUL-u, im. I. i Fr. Skowyrów (dwukrotnie, w 2008 roku jako szef Biura Edukacji Publicznej IPN).

Odznaczenia i uznania

Jan Żaryn został uhonorowany medalem Komitetu Powązkowskiego im. Jerzego Waldorffa za długoletnie (ponad 40-letnie)  uczestnictwo w kweście na rzecz ochrony tego cmentarza warszawskiego, medalem pamiątkowym „Rok Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2001”, za publikacje poświęcone Prymasowi Tysiąclecia; medalem pamiątkowym „10 lat IPN”, a także nadano mu w 2005 roku Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2009 roku został odznaczony osobiście przez Prezydenta RP ś.p. Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”. Jest także zasłużonym dla miasta Warszawy w 2013 r., odznaczonym m.in. także przez tygodnik „Niedziela” medalem „Mater Verbi” (2013 r.).